Ngân hàng thương mại trong nền kinh tế thị trường

Các chức năng của NHTM có mối quan hệ chặt chẽ, bổ sung, hỗ trợ cho nhau trong đó chức năng trung gian tín dụng là cơ bản nhất, tạo cơ sở cho việc thực hiện các chức năng sau

Nghiệp vụ

Theo sự phát triển của kinh tế xã hội và nhu cầu của khách hàng, nghiệp vụ ngân hàng thương mại ngày càng gia tăng về số lượng, cải thiện về chất lượng và được quy về 3 loại chính:

– Nghiệp vụ Tài sản Nợ: gồm vốn tự có và các khoản nợ mà NHTM nợ thị trường.

– Nghiệp vụ Tài sản Có: gồm các nghiệp vụ: ngân quỹ, tín dụng và đầu tư

– Nghiệp vụ trung gian: thanh toán, đại lý, bảo lãnh, ủy thác, ký gửi, tư vấn .v.v…

Nói cách khác, NHTM kinh doanh chủ yếu và thường xuyên ở 3 nghiệp vụ:

– Huy động vốn: NHTM huy động nguồn vốn nhàn rỗi trong xã hội dưới các hình thức như: nhận tiền gửi tiết kiệm (có kỳ hạn và không kỳ hạn), tiền gửi thanh toán…; phát hành giấy tờ có giá (trái phiếu, kỳ phiếu, tín phiếu, chứng chỉ tiền gửi) hoặc đi vay từ NHNN, từ các NHTM và các tổ chức tín dụng khác. Huy động vốn là nghiệp vụ cơ bản giúp NHTM thực hiện chức năng tạo tiền

– Sử dụng vốn: Chủ yếu là cấp tín dụng (cho vay trung/dài/ngắn hạn, cho thuê tài chính, bảo lãnh…). NHTM dùng nguồn vốn đã huy động được để cho vay từ đó thu lợi nhuận trên cơ sở chênh lệch phí đầu vào và phí đầu ra. Đây là nghiệp vụ chủ yếu mang lại lợi nhuận cho NHTM nhưng cũng chứa đựng rủi ro rất cao. Sử dụng vốn còn bao gồm nghiệp vụ ngân quỹ (dự trữ, đảm bảo an toàn thanh toán) và nghiệp vụ đầu tư đầu tư (liên doanh liên kết, kinh doanh chứng khoán).

– Trung gian thanh toán: NHTM thực hiện thanh toán theo yêu cầu của khách hàng bằng cách cung cấp các công cụ thanh toán thuận lợi như: séc, uỷ nhiệm thu/chi, thẻ thanh toán, thanh toán điện tử… Cùng với sự phát triển của kinh tế thị trường, các nghiệp vụ của NHTM cũng phát triển phong phú, đa dạng và có mối quan hệ mật thiết với nhau. Nghiệp vụ tài sản Nợ quyết định đến quy mô và phạm vi hoạt động của nghiệp vụ tài sản Có. Mỗi nghiệp vụ đều là tiền đề, điều kiện để duy trì và phát triển các nghiệp vụ khác. Tuy nhiên, nghiệp vụ tín dụng vẫn quan trọng nhất, là nghiệp vụ sinh lời chủ yếu, quyết định kết quả kinh doanh của NHTM.

Vai trò của ngân hàng thương mại trong nền kinh tế thị trường

Khi nền kinh tế hàng hóa phát triển đến trình độ cao nhất, là nền kinh tế thị trường, ngân hàng thương mại ngày càng hoàn thiện và trở thành định chế tài chính không thể thiếu để vận hành nền kinh tế.

– NHTM là nơi cung cấp vốn cho nền kinh tế, là công cụ quan trọng thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển: Hoạt động kinh doanh tiền tệ với chức năng trung gian tín dụng, NHTM khắc phục những khiếm khuyết của thị trường tài chính, khơi thông nguồn vốn nhàn rỗi ở mọi tổ chức, cá nhân, mọi thành phần kinh tế … hình thành nên quỹ cho vay và sử dụng chúng để đáp ứng nhu cầu vốn cho nền kinh tế. Là một kênh phân phối vốn có hiệu quả NHTM tạo điều kiện cho các doanh nghiệp có khả năng tận dụng cơ hội đầu tư, mở rộng sản xuất kinh doanh, cải tiến qui trình công nghệ, từ đó nâng cao năng suất lao động để có thể đứng vững trong sự cạnh tranh khốc liệt của thị trường. Với khả năng cung cấp vốn, NHTM đã trở thành một trong những điểm khởi đầu cho sự phát triển kinh tế của mồi quốc gia.

– NHTM là cầu nối giữa doanh nghiệp với thị trường: Để có thể đưa sản phẩm hàng hóa dịch vụ tiếp cận với thị trường đầu ra và tìm kiếm lợi nhuận, các doanh nghiệp cần phải có vốn (yếu tố đầu vào quan trọng, nền tảng của mọi hoạt động) để thực hiện sản xuất. Khi vốn tự có không đủ hoạt động, các doanh nghiệp phải tìm đến các nguồn vốn khác. NHTM sẽ giúp doanh nghiệp giải quyết được khó khăn bằng nguồn vốn tín dụng. Như vậy, NHTM chính là cầu nối đưa doanh nghiệp đến với thị trường, giúp doanh nghiệp tìm được vốn đầu vào, bôi trơn hoạt động sản xuất kinh doanh và thanh toán để tạo ra thành phẩm cho thị trường. NHTM giúp doanh nghiệp và thị trường gần nhau hơn cả về không gian và thời gian.

– NHTM là công cụ để nhà nước điều tiết vĩ mô nền kinh tế: Các NHTM một mặt chịu sự tác động trực tiếp từ các công cụ của chính sách tiền tệ (thị trường mở, dự trữ bắt buộc, lãi suất,…) mặt khác gián tiếp tham gia điều tiết vĩ mô nền kinh tế thông qua mối quan hệ với các tổ chức kinh tế, cá nhân về các hoạt động tài chính tín dụng. Thông qua hoạt động của NHTM với các chủ thể khác trong nền kinh tế, mọi thông tin có liên quan đến việc hoạch định chính sách tiền tệ sẽ được phản hồi lại NHTW, giúp NHTW có thể hoạch định các chính sách kinh tế vĩ mô phù hợp trong từng thời kỳ để đảm bảo thúc đẩy nền kinh tế tăng trưởng và phát triển ổn định.

– NHTM là cầu nối nền tài chính quốc gia với nền tài chính quốc tế: Ngày nay, mồi quốc gia độc lập đều phát triển quan hệ quốc tế đa dạng và phức tạp trên nhiều lĩnh vực: kinh tế, chính trị, ngoại giao, văn hoá, khoa học công nghệ,… trong đó quan hệ kinh tế được chú trọng nhất. Áp lực cạnh tranh buộc mỗi quốc gia khi mở cửa hội nhập phải có tiềm lực lớn mạnh. Hệ thống NHTM với các nghiệp vụ như: thanh toán quốc tế, kinh doanh ngoại hối, uỷ thác đầu tư, … sẽ giúp nền kinh tế của một quốc gia hòa nhập với phần còn lại của thế giới. Hệ thống NHTM trong nước đã điều tiết tài chính trong nước phù hợp với sự vận động của nền tài chính quốc tế, đưa nền tài chính trong nước bắt kịp với nền tài chính quốc tế.

Tham khảo:

– Luật các Tổ chức tín dụng (Luật số 47/2010/QH12, ngày 16/6/2010.

– Nguyễn Thu Giang (2017). Phát triển dịch vụ ngân hàng bán lẻ tại NHTMCP Ngoại thương Việt Nam trong điều kiện cạnh tranh tự do giữa các NHTM ở Việt Nam hiện nay.

Nguồn: ditiep.com