DUNG MÔI LÀ GÌ? ỨNG DỤNG CỦA DUNG MÔI HỮU CƠ TRONG ĐỜI SỐNG

Dung môi là thuật ngữ khá quen thuộc không chỉ trong ngành hóa chất mà cả trong đời sống, chắc hẳn bạn đã nghe đến. Nhưng bạn đã thực sự hiểu rõ dung môi là gì? Nó có tính chất và ứng dụng như thế nào? Những lưu ý khi sử dụng? Hãy cùng bài viết dưới đây để làm rõ các vấn đề này.

Sơ lược về dung môi

1. Dung môi là gì?

Dung môi là một chất có thể tồn tại ở các dạng rắn, lỏng hoặc khí. Chúng được dùng để hòa tan một chất tan rắn, lỏng hay khí khác, tạo nên một thể đồng nhất.

Dung môi có thể tồn tại ở các dạng lỏng, rắn, khí

Tùy thuộc vào mỗi chất khác nhau cần một thể tích dung môi nhất định với nhiệt độ quy định để hòa tan.

2. Phân loại
Có nhiều cách để phân loại nhưng chủ yếu chia thành các loại chính sau đây

– Dựa theo các hằng số điện môi của dung môi được chia thành:

Dung môi phân cực: bao gồm các dung môi có hằng số điện môi lớn hơn 15
Dung môi không phân cực: là những dung môi có hằng số điện môi nhỏ hơn 15
– Dung môi công nghiệp:

Dung môi hữu cơ: chứa nguyên tố carbon với đặc trưng cơ bản là tính bay hơi. Được sử dụng chủ yếu trong công tác làm sạch khô, chất pha loãng sơn, chất tẩy rửa hay chiết xuất dược phẩm,…
Dung môi vô cơ là dung môi không chứa nguyên tố carbon, chủ yếu dùng trong nghiên cứu hóa học hoặc ở một số quy trình công nghệ.
3. Một số tính chất vật lý, hóa học nổi bật
Tính dễ cháy: hầu hết các dung môi hữu cơ đều mang tính dễ cháy hoặc vô cùng dễ cháy phụ thuộc vào tính dễ bay hơi của chúng.

Hình thành peroxide dễ nổ: các Ête như ête diethyl và tetrahudrofuran đều có khả năng tạo ra cá peroxide hữu cơ gây nguy cơ dễ nổ nếu tiếp xúc với ôxy và ánh sáng nên cần lưu ý khi sử dụng và bảo quản.

Ứng dụng của hóa chất công nghiệp dung môi trong sản xuất và đời sống
1. Trong công nghiệp sản xuất sơn
Đây được xem là ứng dụng nổi bật và được sử dụng phổ biến. Dung môi hữu cơ giúp giữ nhựa và bột màu ở dạng lỏng.Trong sơn, lượng dung môi chiếm đến 40-50% khối lượng. Tùy theo chủng loại sơn để lựa chọn dung môi hữu cơ sử dụng. Đặc tính nhựa trong sơn là yếu tố quyết định việc sử dụng loại dung môi.

Dung môi là gì? Ứng dụng trong sản xuất sơn

2. Trong ngành sản xuất mực in
Được sử dụng trong việc in chữ, in màu, giúp các sản phẩm in ra giữ nguyên vị trí, đạt được màu sắc chuẩn nhất. Đặc biệt khi sử dụng chất xúc tác toluene làm dung môi mực in trong tạp chí chuyên ngành giúp ngăn ngừa sự bôi trơn và có thể tái chế các chất thải toluene còn sót lại.

3. Trong chăm sóc sức khỏe và làm đẹp
Đây là nguyên liệu quan trọng để sản xuất các sản phẩm dược phẩm như penicillin, thuốc mỡ,.. hay trong nhiều loại mỹ phẩm như dung môi axeton dùng sản xuất sơn móng tay,…

4. Trong công nghệ làm sạch
Một số loại dung môi có khả năng tương thích nước tốt và thanh toán cao đối với dầu mỡ cũng như khả năng phân hủy sinh học tốt là thành phần quan trọng trong các chất làm sạch bề mặt kính, sàn nhà hay các bề mặt cứng khác. Ngoài ra chúng cũng được ứng dụng trong công nghệ giặt khô.

Một số loại dung môi công nghiệp được sử dụng phổ biến hiện nay
Dung môi công nghiệp Acetone (C3H6O)
Tồn tại dưới dạng lỏng, trong suốt, không màu, mùi đặc trưng với khả năng bay hơi nhanh.

Thường được sử dụng chủ yếu trong ngành sản xuất sơn, nhựa resin hay chất khử nước trong công nghệ mỹ phẩm, sản xuất thuốc.

Dung môi công nghiệp Xylene (C8H10)
Là chất tồn tại dưới dạng lỏng, không màu, mùi khá dễ chịu và tỷ lệ bay hơi trung bình

Đây là nguyên liệu quan trọng cho công nghiệp in ấn, sơn, nhựa, chất tẩy rửa và sản xuất thuốc trừ sâu. Trong một số trường hợp có thể thay thế cho Toluene.

Dung môi công nghiệp Methanol (CH3OH)
Được sử dụng phổ biến trong sản xuất sơn, nhựa, là nguyên liệu cho ngành công nghiệp cao su, nhiên liệu giao thông vận tải…

Dung môi Methanol ứng dụng cao trong đời sống

Dung môi công nghiệp Isophorone (IPHO 783)
Tồn tại dưới dạng lỏng, có thể có màu vàng hoặc không màu, có mùi bạc hà, hòa tan tốt trong môi trường nước, dùng trong ngành sơn, pha mực in hay in lụa.

Dung môi công nghiệp Toluene (C7H8)
Là dung môi ở dạng lỏng khúc xạ, trong suốt có mùi thơm nhẹ, độ bay hơi cao được sử dụng chủ yếu trong sản xuất nhựa tổng hợp hay phụ gia nhiên liệu.

Dung môi công nghiệp Isobutanol (C4H10O)
Tồn tại ỏ dạng chất lỏng, không màu, dễ cháy, mùi đặc trưng. Ứng dụng trong sản xuất dung môi pha sơn, phụ gia trong xăng,…

Dung môi có gây độc hại cho con người không?
Không thể phủ nhận những lợi ích mà dung môi mang lại nhưng bên cạnh đó nó cũng tiềm ẩn những nguy cơ gây hại cho sức khỏe con người. Chúng gây nên các hệ lụy về nhiễm độc hệ thần kinh, gây tổn hại khả năng sinh sản, gan, thận, làm suy hô hấp, viêm da và có thể dẫn đến ung thư.

Nhiễm độc VCOs: chủ yếu thông qua được hô hấp khi tiếp xúc với xăng và sơn. Gây nhiễm độc cấp tính với các triệu chứng buồn nôn, chóng mặt, co giật, sưng mắt hay ngạt viêm phổi.

Nhiễm độc Toluene: chỉ cần một lượng nhỏ cũng gây nên cảm giác mất thăng bằng, đau đầu và có thể dẫn đến ảo giác, choáng ngất khi tiếp xúc nồng độ cao hơn.

Nhiễm độc Methanol: có khả năng gây mù vĩnh viễn thậm chí tử vong, đặc biệt khả năng cháy khi tiếp xúc với ngọn lửa không nhìn thấy.

Nhiễm độc Benzen: khi tích lũy đến một lượng nhất định có thể gây ra sự tăng tạm thời của bạch cầu, gây rối loạn oxy hóa,thậm chí dẫn đến tử vong vì suy hô hấp.

Một số ảnh hưởng khác: một số dung môi có thể gây bất tỉnh đột ngột nếu hít phải một lượng lớn.

Ngoài việc ảnh hưởng đến sức khỏe con người, dung môi cũng tác động không nhỏ đến môi trường như gây ô nhiễm nguồn nước ngầm nếu không xử lý các chất thải thích hợp hay do các sự cố tràn, rò rỉ các dung môi.

Những lưu ý khi sử dụng dung môi
Cần trang bị các dụng cụ, đồ bảo hộ thích hợp tránh tiếp xúc trực tiếp với các loại dung môi.

Sử dụng các dụng cụ chứa dung môi đúng tiêu chuẩn, các dung môi phải được đóng kín

Tránh để các dung môi dễ bắt cháy ở những nơi gần lửa hay gần các dung môi dễ cháy

Đọc kỹ các bảng thông số an toàn để có cách thải bỏ thích hợp, không xả các dung môi dễ cháy xuống cống

Nguồn: vietchem